Artykuły

Bałagan, rozwalanie zespołów i psucie repertuaru? Tak wyglądał ostatni rok na kilku ważnych polskich scenach. Ale mimo administracyjno-politycznych problemów polski teatr pokazał w 2017 r., jak bardzo jest żywy i różnorodny.

Sytuację teatru w Polsce odmalowywano przez ostatni rok — także na tych łamach — w czarnych barwach. Ministerstwo Kultury wywołało bezprecedensowy kryzys w Starym Teatrze w Krakowie i asystowało przy nagonce na Olivera Frljicia. Trwa żałoba po Teatrze Polskim we Wrocławiu. A samorządowcy z PO zdecydowali się szybko zakończyć współpracę z ambitnymi i odnoszącymi sukcesy dyrektorami teatrów w Bydgoszczy i Kaliszu.

Jednak 2017 rok był także rokiem wyrazistych, ważnych i odświeżających perspektywę spektakli; rokiem odzyskiwania scenicznej wyobraźni i szukania odwagi.

Oto subiektywny wybór 10 teatralnych wydarzeń roku. Kolejność (niekoniecznie) przypadkowa.

10. K. Moniki Strzępki i Pawła Demirskiego — Teatr Polski w Poznaniu

Inspirowany publicystyką Roberta Krasowskiego spektakl o Kaczyńskim okazał się przedstawieniem o polskiej polityce w ogóle. Koktajl depresji i satyry nie tyle wyraża bunt, co oddaje uczucie zmęczenia kolejnymi sezonami partyjnych rozgrywek, niosąc też pesymistyczny (może za bardzo) obraz polskiego społeczeństwa. Do zapamiętania — Jacek Poniedziałek w roli Donalda Tuska i Joanna Drozda jako Duch Unii Wolności.

9. 1946 Remigiusza Brzyka — Teatr im. Żeromskiego w Kielcach

Odważny, mocny i mądry spektakl o pogromie kieleckim zrobiony jedną ulicę od miejsca zbrodni. Ambitny sceniczny esej i teatr popularny w jednym. Brzyk z bliska przygląda się lokalnej historii, unika naiwnych prób realistycznego odegrania tragedii, a jednocześnie nazywa rzeczy po imieniu.

8. Wojna światów Weroniki Szczawińskiej — Teatr Zagłębia w Sosnowcu

Retro science fiction na podstawie słynnej powieści Wellsa o naszym — ludzkim, europejskim, polskim — poczuciu wyższości i pewności siebie. Sosnowieccy aktorzy świetnie odnaleźli się w brawurowej grze z przestarzałą konwencją ni to farsy, ni to słuchowiska. Filozoficzna bajka dla dorosłych z przewrotną i melancholijną puentą.

7. Wujaszek Wania Iwana Wyrypajewa — Teatr Polski w Warszawie

Klasyka niby ostentacyjnie staroświecka, a jednak zrealizowana z lekkim, groteskowym naddatkiem, ironicznym nawiasem, który nie tyle unieważnia sztukę, co dodaje jej smaku. Czechow ze swoim smutkiem rosyjskich peryferii zabrzmiał w Warszawie A.D. 2017 zaskakująco aktualnie. Na scenie gwiazdy — Maciej Stuhr, Teresa Budzisz-Krzyżanowska, Karolina Gruszka i dyrektor Polskiego Andrzej Seweryn.

6. Solidarność. Rekonstrukcja Pawła Wodzińskiego — Teatr Polski w Bydgoszczy

Mocne pożegnanie Wodzińskiego z Bydgoszczą. Przedstawienie oparte na protokołach z pierwszego zjazdu „Solidarności" z września 1981 r. Z dokumentów, muzyki Karola Nepelskiego i zaangażowanego aktorstwa bydgoskiego zespołu powstał ekscytujący i pełen napięcia polityczny dramat, przypominający zapomniane linie konfliktów, a także uwypuklający utopijny i lewicowy wymiar „Solidarności".

Obecnie przedstawienie grane jest w zaktualizowanej wersji w TR Warszawa jako Solidarność. Nowy projekt.

5. Kopciuszek Anny Smolar — Stary Teatr w Krakowie

Teatr nie tylko dla dzieci. Klasyczna baśń we współczesnej francuskiej adaptacji Joëla Pommerata staje się opowieścią o dojrzewaniu, stawianiu czoła rzeczywistości, budowaniu relacji i dawaniu sobie rady z własnymi demonami; łączy wyobraźnię, punkową energię i mądre, nienachalne przesłanie. W roli tytułowej rewelacyjna Jaśmina Polak.
 

4. Cezary Tomaszewski — Teatr im. Szaniawskiego w Wałbrzychu oraz Komuna Warszawa

Ten choreograf, reżyser i performer zrobił w tym roku dwa hity: Gdyby Pina nie paliła, to by żyła w Wałbrzychu oraz Cezary idzie na wojnę w offowej Komunie Warszawa. Tomaszewski łączy archaiczne formy z awangardową odwagą, współczesną choreografię z przykurzoną farsą, Moniuszkę z absurdalnym poczuciem humoru. Robi teatr dla każdego, choć oparty na formach postrzeganych jako elitarne; teatr ironiczny i czuły zarazem.

3. Chłopi Krzysztofa Garbaczewskiego — Teatr Powszechny w Warszawie

Zrealizowany z rozmachem i groteskowym humorem spektakl z pogranicza science fiction i wyprawy do skansenu. Wystawiając Reymonta (razem z opisami przyrody!), Garbaczewski mówi o chłopskim dziedzictwie, zarazem bliskim i egzotycznym; kreśli ponury i aktualny obraz archaicznej wspólnoty. Aktorzy Powszechnego świetną zespołową kreacją mieszkańców Lipiec znów dowodzą, że serce warszawskiego (i nie tylko) teatru bije dziś na Pradze.

2. Kibice Michała Buszewicza — Teatr Żydowski w Warszawie

Próba spotkania stołecznych „aktorów żydowskich" i… kibiców Legii — ważne, pełne energii przedstawienie o stereotypach i ograniczeniach sztuki zaangażowanej. To sceniczna utopia, która zdaje sobie sprawę z własnej niemożliwości — co wcale nie czyni jej nieważną czy niepotrzebną.

1. Klątwa Olivera Frljicia — Teatr Powszechny w Warszawie

O żadnym spektaklu po 1989 r. tyle nie napisano i żaden nie wywołał takich emocji, włącznie z oblężeniem teatru przez nacjonalistów i radykalnych katolików oraz rozlewaniem w teatrze groźnych dla zdrowia substancji chemicznych. Klątwa to mocny głos o dominacji politycznego katolicyzmu w Polsce, nienawiści do obcych i kobiet, ale również o kabotynizmie lewicowej sztuki i naszych kompleksach.

W zalewie sensacyjnych doniesień o skandalizujących scenach mało kto zwrócił uwagę na to, że to wyrafinowane przedstawienie o skomplikowanej strukturze zostało zagrane z imponującą precyzją i charyzmą.