Osoby

JAMROZ Krystyna Róża, primo voto Bogdanowa, secundo voto Mikulicz (29 sierpnia 1923 Busko Zdrój – 9 lipca 1986 Warszawa),

śpiewaczka. 

Była córką Juliusza Jamroza i Marii z Gołębiowskich; żoną najpierw inżyniera Henryka Bogdana (ślub 12 maja 1947 we Wrocławiu; rozwód w 1958), później Sergiusza Jerzego Mikulicza (ślub 14 marca 1965 w Warszawie). Ukończyła Prywatne Koedukacyjne Gimnazjum Powszechne im. Józefa Piłsudskiego w Busku. W domu brała lekcje gry na fortepianie. Śpiewu uczyła się prywatnie u Stefana Beliny-Skupiewskiego. Korzystała też z konsultacji wokalnych u Wandy Wermińskiej. Jednym z jej pierwszych publicznych występów był koncert 25 listopada 1945 w sali kina „Bałtyk” w Szczecinie. Ukończyła Państwową Wyższą Szkołę Muzyczną we Wrocławiu, gdzie od 1946 studiowała śpiew w klasie Ireny Bardy-Tartyłło. Na scenie zadebiutowała 23 lutego 1946 w Operze Dolnośląskiej we Wrocławiu jako Hrabina Ceprano i Paź w Rigoletcie i wystąpiła też w tych rolach 3 maja tego roku przy Adzie Sari śpiewającej partię Gildy. 

W sezonach 1946/47–1957/58 była solistką wrocławskiej Opery. Przez pierwsze sezony powierzano jej małe role sopranowe, jak: Zofia (Halka, 1947), tytułowa w Złotym koguciku (1950) lub tak wymagające, jak: Hrabina w Weselu Figara (1948), Hanna w Strasznym dworze (1948) czy Santuzza w Rycerskości wieśniaczej (1949). Brała wtedy (1948–50) udział w licznych koncertach estradowych na Dolnym Śląsku. Z czasem odtwarzała kolejne tak ważne role, jak: w 1952 Musetta (Cyganeria) i Bronka (Janek) czy w 1953 tytułowa Tosca oraz Nastka (Rodzina Tarasa), a o swym dramatycznym talencie w pełni przekonała w tymże 1953 rolą Kościelnichy w Jenufie. Została zaproszona do Opery Krakowskiego Towarzystwa Operowego, do wykonania tytułowej partii w Tosce (12 kwietnia 1954 i w 1955). We Wrocławiu w 1954 podobała się jako Tatiana (Eugeniusz Oniegin) i w 1956 występowała też w tej roli w Krakowie, krytycznie natomiast przyjęto jej Aidę (1956). Wybitne kreacje stworzyła jako Psyche (Eros i Psyche, 1955) oraz tytułowa Ijola (1957) i Gioconda (ostatnia rola we wrocławskiej Operze; premiera 9 lutego 1958), a tę trudną partię nie tylko wykonała znakomicie pod względem wokalnym, ale też dała postać, która

wzrusza siłą i prawdą dramatycznego przeżycia 

(Józef Kański).

Z wrocławskimi artystami wystąpiła w Goerlitz (koncert 1 września 1956, w rocznicę wybuchu II wojny światowej) i w tymże roku na Ukrainie (w Aidzie i Tosce).  

Od sezonu 1957/58 do 31 sierpnia 1962 była solistką Opery im. Moniuszki w Poznaniu, gdzie obsadzano ją w najtrudniejszych partiach literatury operowej; pokonywała je z powodzeniem. Już 12 stycznia 1958 wystąpiła jako tytułowa Turandot i odniosła sukces:

stworzyła w tej roli niezapomnianą kreację, łącząc silny, wyrównany we wszystkich rejestrach i muzykalnie prowadzony głos, z dramatycznym wyrazem i świetnym aktorstwem 

(Tadeusz Świtała).

Następne jej znakomite role, to: Neala (Paria; premiera 13 lipca 1958), Katrena (Krutniawa; polska premiera 12 września 1959) i jeszcze w 1959 Amelia (Bal maskowy), a w 1961 Ulana (Manru) oraz „liryczna, ciepła, kobieca” (według Świtały) Magda Sorel (Konsul; polska premiera 30 grudnia tego roku). Z zespołem poznańskiej Opery wystąpiła na Międzynarodowym Festiwalu „Warszawska Jesień” w Krutniawie (wrzesień 1959), a w Belgradzie i Zagrzebiu w Manru (październik 1962).  

Od 1 stycznia 1962 Bohdan Wodiczko zaangażował ją do Opery i odbudowywanego Teatru Wielkiego w Warszawie. Na stołecznej scenie śpiewała partie: Aidy, Ulany, Leonory (Trubadur), Elwiry (Don Juan). Do świetnej poznańskiej serii dopisała kolejne pamiętne role: Marszałkowej (Kawaler srebrnej róży, 1962), Matki (Więzień, 1963), Elżbiety de Valois (Don Carlos, 1964), a także tytułowej Halki. Przygotowała rolę Marii w Wozzecku (1965), już po próbach generalnych wycofanym z repertuaru, wraz ze zdymisjonowaniem Wodiczki.  

Z biegiem czasu silniejsze wrażenie wywierała jako dramatyczna aktorka operowa, niż śpiewaczka. Tak było w przypadku doskonałej Desdemony (Otello, 1969),  Magdy Sorel (Konsul, 1971), Kasandry (Odprawa posłów greckich, 1972), Hanki (Chłopi Witolda Rudzińskiego; prapremiera 30 czerwca 1974), Matki Joanny (Diabły z Loudun, premiera polska 8 czerwca 1975) czy wstrząsającej Hekuby (Trojanki Joanny Bruzdowicz; premiera polska 20 lipca 1979). Brała udział w zagranicznych występach warszawskiego Teatru Wielkiego, m.in. 4–10 maja 1972 na Międzynarodowym Festiwalu Teatralnym w Wiesbaden i w Essen (w Konsulu). Była członkinią Rady Teatru Wielkiego, powołanej 7 października 1971 przez dyrektora Zdzisława Śliwińskiego. 

Wielokrotnie śpiewała w repertuarze operowym w innych krajach: podczas trzech podróży do ZSRR (1957 Aida i Tosca; 1958 Moskwa i Kijów; 1960 Kijów, Ryga i Wilno: Aida i Tosca); na Międzynarodowym Festiwalu w Splicie (1959 Turandot; 1960 Aida; 1961 Gioconda i Senta w Holendrze tułaczu); w 1958 w Berlinie (Staatsoper: Aida) i Hanowerze (Senta); w różnych miastach Bułgarii w 1961 (Warna: Aida; Plovdiv: Tosca; Stara Zagora: Amelia w Balu maskowym) oraz w Sofii (1961 i 1964: Senta); w 1962 w marcu w Holandii, a jesienią w Rumunii (Jassy: Aida i Santuzza w Rycerskości wieśniaczej; Bukareszt: Tosca); w maju 1964 w Budapeszcie (Aida); w marcu 1965 w Ankarze (Aida); w 1967 w Rio de Janeiro (8 i 11 czerwca, Donna Anna w Don Giovannim; dała tu też recital pieśni); w 1970 w Rouen (Elżbieta w Don Carlosie). W 1971 wystąpiła na koncercie w San Francisco (śpiewała solo sopranowe w II Symfonii Gustava Mahlera) i dała w USA cykl recitali, m.in. w Oackland. W sezonie 1972/73 nagrywała arie dla radia w Hamburgu. W kraju śpiewała w montażu operowym Aidy z Orkiestrą Symfoniczną w Olsztynie (1959), występowała gościnnie: w Operze Bałtyckiej (1961, jako Amelia w Balu maskowym i Tosca), w Operze Śląskiej (7 maja 1962, Amelia), w Operze w Poznaniu (Ulana w Manru: 22 września 1962 oraz 24 maja, 16 czerwca i 26 października 1963). Często bywała jurorem międzynarodowych konkursów wokalnych: w Rio de Janeiro (1967), Tuluzie (1968, 1970, 1975), Monachium (1972, 1974, 1978, 1982), Paryżu (1973), Salzburgu (1975, 1978), Edmonton (1978), Montrealu (1981). Od 1 września 1978 do 31 grudnia 1979 była zatrudniona jako śpiewaczka w Komitecie ds. Radia i Telewizji, gdzie jednym z dyrektorów był jej drugi mąż. Od 1 lutego 1980 przeszła na emeryturę i wyjechała do Ludowej Republiki Kampuczy (Kambodży) z mężem,  mianowanym tam ambasadorem PRL. Po powrocie do kraju, występowała w warszawskim Teatrze Wielkim jako Hekuba we wznowionych Trojankach (1984–85). 

Urodziwa, zgrabna blondynka, o dużych oczach, zmysłowym uśmiechu, plastycznej mimice, o rysach twarzy niezbyt może regularnych, lecz wyrazistych, znamionujących zdecydowanie, charakter i kobiecą dojrzałość, miała mocny sopran dramatyczny dobrze brzmiący w dolnym rejestrze o dużej sprawności technicznej. Jej talent aktorski charakteryzowała łatwość przeistaczania się w postać i organiczny instynkt sceniczny, a jej udział w przedstawieniu podnosił zawsze temperaturę spektaklu 

(Małgorzata. Komorowska „Teatr” 1978). 

„Za wybitne osiągnięcia wokalistyczne” otrzymała Nagrodę Ministra Kultury i Sztuki 1 st. (1977). Telewizja Polska poświęciła jej dwa filmy dokumentalne: Krystyna Jamroz śpiewa (1970) i Pamięci Krystyny Jamroz (1987). Od 1995, w jej rodzinnym mieście Busku, odbywa się Festiwal Muzyczny im. Krystyny Jamroz. W miejscowym Muzeum Regionalnym jest stała ekspozycja pamiątek po śpiewaczce, a na domu, w którym mieszkała przy ulicy Rzewuskiego 5, znajduje się pamiątkowa tablica. Tabl. 17. 

Bibliografia

A. Czopek: Krystyna Jamroz – życie dla sceny, Busko-Zdrój 2014 (spis prem.; il.); Dachtera: Opera Wrocł. 1945–95 (il.); Dziadek: Opera Pozn. 1919–2005; EM (il.); Jankowski, Misiorny; Kański: Mistrzowie; Komorowska: Kronika t. muz. 1944–89; Lachowicz: Dwadzieścia lat; Opera Bałtycka (w 25-lecie istnienia); Opera Pozn. 1919–69 s. 41, 42, 43, 173 (il.), 182 (il.); Opera Wrocł. 1945–70 (J. Kański, cyt. s. 12); Opera wrocł. 1945–2005 s. 159, 161 (il.); SMP t. 2 s. 319; Świtała (cyt. s. 309, 319; il.); T. Wielki w Warszawie. Kronika sezonu 1971/1972, Warszawa 1973; Gaz. Wyb. (Stołeczna) 1996 nr 172 (J. Cegiełła; il.), 2001 nr 161 (A. Czopek; il.); Głos Wielk. 1958 nr 25; Ruch Muz. 1958 nr 16 (il.), 1959 nr 11 (il), 1961 nr 6 (il.), 7, 1962 nr 7, 22, 1967 nr 14, 17, 1968 nr 24, 1980 nr 4 (J. Kański; il.), 1986 nr 17 (il.), 1997 nr 17; Teatr 1959 nr 19 (il. na okładce), 22 (L. Erhardt), 1978 nr 18 (M. Komorowska: Artyści sceny polskiej. Krystyna Jamroz; cyt.; il.), 1987 nr 5 (J. Cegiełła; il.); Życie Warsz. 1986 nr 160, 162, 165; Akt ślubu nr I/328/1965 i akt zgonu nr I/1191/1986, Arch. USC Warszawa; Akta, T. Wielki Warszawa, ZASP (fot.); Teczka wycinków prasowych i rec. z występów J. w krają i za granicą w 1947–75, Pracownia Dokumentacji Teatru IS PAN; www.filmpolski.pl 

Ikonografia

M. Dawska: Portret, olej, płótno, 1977 – własność córki J. Warszawa; Fot. – Arch. T. Wielkiego Warszawa, Bibl. Nar., IS PAN, ITWarszawa, NAC.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.

Biogram w Almanachu Sceny Polskiej

Krystyna Jamroz, 1°v Bogdan, 2°v Wicherek, 3°v Mikulicz (29 VIII 1923 Busko Zdrój - 9 VII 1986 Warszawa), śpiewaczka. Głos kształciła we Wrocławiu pod kier. Ireny Bardy, potem w Warszawie u Wandy Wermińskiej. Jednym z jej pierwszych publicznych występów był koncert w sali kina Bałtyk w Szczecinie, 25 XI 45. Na scenie operowej debiutowała we Wrocławiu, w 1946 jako Paź w "Rigoletcie" Verdiego u boku Ady Sari oraz jako Kate Pinkerton w "Madame Butterfly" Pucciniego. Zaangażowana, pozostała ponad dziesięć lat w zespole solistów Opery Wrocławskiej, po czym w końcu 1957 przeszła na scenę Opery Poznańskiej, gdzie śpiewała do końca sez. 1961/62. Od 1 I 62 była równocześnie zaangażowana w Operze Warszawskiej, potem T. Wielkim. Przez osiemnaście sez. była czołową solistką sceny warsz., jedną z największych śpiewaczek w powojennej historii opery w Polsce. Do jej popisowych partii sopranowych zaliczano tytułową w "Turandot" Pucciniego, Ulane w "Manru" Paderewskiego, Sentę w "Holendrze tułaczu" Wagnera, Elżbietę w "Don Carlosie", tytułową w "Aidzie", Leonorę w "Trubadurze", Desdemonę w "Otellu" - Verdiego, Matkę Joannę w "Diabłach z Loudun" Pendereckiego oraz Hekubę w "Trojankach" Bruzdowicz. 1 II 80 przeszła na emeryturę, w związku z wyjazdem do Kampuczy, gdzie mąż jej został mianowany ambasadorem PRL. Po powrocie do kraju wróciła jeszcze (gościnnie) do roli Hekuby. Występowała na wielu scenach europejskich, m. in. w ZSRR, Bułgarii, Holandii, na Węgrzech, w Turcji, Rumunii, RFN, Francji, a także Brazylii i Stanach Zjednoczonych, była zapraszana do jury renomowanych konkursów muzycznych, np. w Tuluzie, Paryżu, Rio de Janeiro, Monachium, Salzburgu, Montrealu. Źródło: Almanach sceny polskiej 1985/86. Tom XXVII. Wydawnictwo Naukowe PWN - Warszawa 1993.