Osoby

JĘDRZEJOWSKA Bronika, właściwie Bronisława Jędrzejowska, zamężna Milczarek, niekiedy błędnie Jędrzejewska (5 sierpnia 1903 Kraków – 4 marca 1987 Kraków),

aktorka.

Była córką stolarza Tomasza Jędrzejowskiego i Bronisławy z domu Żelaznej; żoną Bronisława Milczarka, przed II wojną światową spedytora w porcie gdyńskim, po wojnie kierownika administracyjnego warszawskiego Teatru Polskiego (ślub w 1936). Rok urodzenia według akt stanu cywilnego; podawany przez Jędrzejowską oraz wszystkie opracowania rok 1913 – nieprawdziwy. 

Do szkół chodziła w Krakowie i w Jaśle. Była słuchaczką Miejskiej Szkoły Dramatycznej w Krakowie i w czerwcu 1929, po egzaminie, Związek Artystów Scen Polskich przyznał jej prawo angażowania się w teatrach. Jako uczennica Szkoły Dramatycznej występowała w 1929 w roli Antygony w tragedii Sofoklesa w przedstawieniach Akademickiego Koła Artystycznego Miłośników Dramatu Klasycznego przy Uniwersytecie Jagiellońskim, najpierw w Poznaniu podczas Powszechnej Wystawy Krajowej (we wrześniu tego roku), a potem w Krakowie w Teatrze im. Słowackiego oraz w Bagateli. W sezonie 1929/30 była w zespole Teatru im. Słowackiego i zagrała szereg małych ról i epizodów: Charmion (Cezar i Kleopatra), Damę (Panienka z dancingu), Jagę (Spadkobierca). W sezonach 1930/31 i 1931/32 występowała w Teatrze Polskim w Katowicach, gdzie grała wiele ról, także większych; były to np.: Luiza (Cień Dario Niccodemiego, 1930), Flora (Pan Geldhab, 1931), tytułowa w Turandot (1931), Cesarzowa (Kajzer, 1931), Janina Cartaułt (Matrykuła 33, 1932). W 1932 zdała w Warszawie aktorski egzamin Związku Artystów Scen Polskich. 

W sezonach 1932/33 i 1933/34 grała duże role w Teatrach Miejskich w Łodzi, m.in. Rachel (Wesele, 1932), Żonę (Krzyczcie, Chiny!, 1932), Laodamię (Protesilas i Laodamia, 1933), Raję (Cudze dziecko, 1934). W sezonach 1934/35–1937/38 nie miała etatu w żadnym teatrze. Po ślubie mieszkała z mężem w Gdyni, jedynie w sezonie 1935/36 dorywczo grała w Teatrze im. Słowackiego w Krakowie i wystąpiła wtedy jako Nike Napoleonidów w Nocy listopadowej (1935). Potem długo w sanatorium leczyła chorobę płuc. Na scenę powróciła w sezonie 1938/39 angażując się do Teatru im. Bogusławskiego w Kaliszu, gdzie zagrała: Irenę (Bracia Lerche), Annę (Sprawa Moniki), Helenę (Pan Jowialski). W czasie II wojny światowej mieszkała początkowo w Jaśle, potem w Krakowie; zaangażowana była w konspiracyjne akcje niesienia pomocy uciekinierom z obozów i rannym żołnierzom oddziałów partyzanckich. 

Już w kwietniu 1945 w Krakowie wzięła udział w radiowym (8 kwietnia) i estradowym (22 kwietnia) wykonaniu Akropolis. Też od kwietnia 1945 była tu aktorką najpierw Starego Teatru, a od 1 września 1946 do 31 grudnia 1951 Teatrów Dramatycznych. Na scenach krakowskich wystąpiła w kilku ważnych rolach, jako: Szimena (Cyd, premiera 25 lipca 1945 na dziedzińcu Biblioteki Jagiellońskiej), Rachel (Wesele, 1946), tytułowa Maria Stuart w dramacie Słowackiego (1948), Panna du Parc (Improwizacja w Wersalu, 1950), Armanda (Uczone białogłowy, 1950). Zagrała też gościnnie we Wrocławiu Anielę w Ślubach panieńskich, w przedstawieniu inaugurującym działalność Teatru Miejskiego (6 stycznia 1946 w gmachu Opery), a w Teatrze Polskim w Bielsku ponownie Marię Stuart (premiera 8 października 1949; sztukę tę pokazano też wtedy w Czechosłowacji). W 1947–48 uczyła dykcji w Pierwszym Studiu Dramatycznym Teatru Lalek w Krakowie. Od 1 września 1955 do 30 września 1956 znowu była w zespole Teatru im. Słowackiego w Krakowie, ale przeniosła się do Teatru Ludowego w Warszawie, w którym była krótko i na koniec daremnie broniła się przed zwolnieniem. 

Od czerwca 1958 do kwietnia 1960 współpracowała z aktorską Spółdzielnią Pracy pod nazwą Zespół „Scena 58” w Warszawie i w maju 1959 wyreżyserowała przedstawienie, złożone z dramatów Norwida: Aktor, Noc tysiączna druga i Miłość czysta u kąpieli morskich; objęła też rolę Olimpii w Aktorze. (Błędnie podawał Z. Jastrzębski, że odbyła się tylko próba generalna tego spektaklu, a do przedstawień nie doszło z powodu braku sali, bo według innych źródeł premiera była w Teatrze Rozmaitości w maju 1959, na pewno przedstawienia odbywały się przez jakiś czas w Sali Prób Teatru Dramatycznego, a Wojciech Natanson chwalił rolę Jędrzejowskiej w Aktorze.) Później przewlekła choroba uniemożliwiła jej dalszą pracę na scenie. Wróciła do rodzinnego Krakowa, ale już nigdy jako aktorka do teatru. Przyznano jej rentę inwalidzką. Sporadycznie występowała na estradzie z poetyckimi recitalami według własnych opracowań. 

Była zdolną aktorką o bardzo dobrych warunkach zewnętrznych, a także „niskim, pięknym głosie” i scenicznym temperamencie. Z powojennych ról w Krakowie Tadeusz Kudliński jej „impetyczną” Szimenę uważał za duże osiągnięcie aktorskie („przekonywająco wygrała miejsca pełne żywych i zmiennych napięć wewnętrznych oraz zmagań, przy zachowaniu muzyczności i klarowności tekstu”). Udana też była jej Armanda, ale w roli Marii Stuart zawiodła oczekiwania:

Zagrała wiele scen we właściwy sposób, ale w całości roli nie wydobyła podstawowej nuty charakteru tej młodej królowej, której bujność namiętności zaprowadzić miała pod katowski miecz. Zbyt wiele opanowania, miękkości, tkliwości – mało akcentów drapieżności, namiętności, dumy i cynizmu,

ocenił Kudliński. 

Bibliografia

Almanach 1986/87: Cyganeria i polityka (il. na s. 189); Dąbrowski: Na deskach t. 2; Kaszyński: Teatralia (il.); Kudliński: Przypadki; Linert: T. w Bielsku-Białej 1945–2000; Nawrat: Repertuar; Peiper; Poskuta-Włodek: J. Ronard Bujański: Starego Teatru druga młodość, Kraków 1985 (il.); Sto lat Starego Teatru; Stokowa: Wyspiański; T. Polski Wrocław 1945–65; T. przy ul. Cegielnianej (il.); Waszkiel: Dzieje 1944–2000; Wroczyński: Pół wieku s. 266; Dz. Pol. 1987 nr 59; Listy z Teatru 1946 nr 7 s. 11 (il.); Pam. Teatr. 1960 z. 2 s. 285, 293 (Z. Jastrzębski), 1997 z. 1–4 s. 97; Scena Pol. 1929 z. 16 s. 23; Teatr 1959 nr 11 s. 8–9 (W. Natanson: U poetów); Tyg. Powsz. 1945 nr 20 (T. Kudliński; cyt.), 1946 nr 48, 1948 nr 45 (T. Kudliński; cyt.); Życie Lit. 1959 nr 27; Afisze, programy i wycinki prasowe, IS PAN; Akta stanu cywilnego, Arch. USC Kraków; Akta, T. im. Słowackiego Kraków, ZASP (fot.); Spis ludności miasta Krakowa z 1921, Arch. Państw. Kraków; Spis ZASP 1949; Almanach 1944–59; www.cyfrowemuzeum.stary.pl 

Ikonografia

Fot. – ITWarszawa, NAC, Stary T. Kraków.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.