Juliusz Glatty
GLATTY Juliusz Zbigniew (12 kwietnia 1908 Lwów – 21 października 1984 Katowice),
aktor-lalkarz, reżyser, dyrektor teatru, scenograf.
Był synem Konrada Glattego, radcy i kierownika Lwowskiej Izby Skarbowej, i Michaliny z Tarnawieckich; mężem najpierw aktorki-lalkarki Heleny Glatty, później aktorki-lalkarki Lidii z Drozdowskich. Do 1944 uczył się i działał we Lwowie. W czasie nauki w Gimnazjum Realnym im. Jana Śniadeckiego, a następnie Gimnazjum im. Króla Kazimierza Wielkiego organizował szkolne przedstawienia. W 1929 zdał maturę i zaczął pracę na poczcie, dzięki czemu mógł przez długie lata oddawać się swoim teatralnym pasjom. Na przełomie 1930 i 1931 ukończył także kurs Wydziału Sztuk Zdobniczych i Przemysłu Artystycznego Państwowej Szkoły Technicznej.
Był aktywnym działaczem Związku Teatrów i Chórów Ludowych, współpracował z Teatrem Marionetek Antoniego Graziadio. W 1933 zaprojektował i wykonał scenkę oraz dekoracje do szopki Karmelitów oraz kilkanaście kukiełek dla szopki pocztowej. Organizował również i aranżował wystawy, projektował plakaty i exlibrisy, rysował karykatury, malował.
W czasie II wojny światowej mieszkał nadal we Lwowie, podczas rosyjskiej okupacji miasta był dekoratorem w Pałacu Pioniera. W 1944 przeniósł się do Krakowa i pracował jako projektant i twórca lalek w jawnym Krakowskim Polskim Teatrze Kukiełek (m.in. do Verbum nobile).
Po wojnie pozostał początkowo w Krakowie, pracował nadal na poczcie i był równocześnie kierownikiem technicznym Szkolnego Teatru Marionetek. Projektował lalki do szopki Nowa wiosna, wystawionej 18 kwietnia 1945 w Domu Plastyków. Wkrótce przeprowadził się do Katowic, gdzie mieszkał i pracował do końca życia. We wrześniu 1945 w pomieszczeniach Zespołu Pieśni i Tańca Związku Walki Młodych otworzył prywatny Teatr Lalek. Pierwsza premiera, Dzielny szewczyk w jego reżyserii, odbyła się 3 września 1945 w sali Wojewódzkiego Domu Kultury. W 1946 teatr przeniósł się do siedziby Związku Zawodowego Kolejarzy i przyjął nazwę Śląski Teatr Lalki i Aktora Ateneum. W 1947–50, kiedy Glatty był kierownikiem Domu Hutnika w Chorzowie, teatr miał tam nową siedzibę. Do Katowic powrócił we wrześniu 1950, do własnego lokalu przy ul. 15 Grudnia i był jego dyrektorem do końca sezonu 1957/58 (teatr działał na terenie całego województwa, a nawet poza jego granicami); sam projektował lalki i dekoracje, reżyserował wystawiane sztuki, a także w nich występował.
W repertuarze dominowały klasyczne utwory dla dzieci, m.in.: Cudowny skarb, Cyrk, Wawrzyńcowy sad, Guliwer w krainie Liliputów, Pan Twardowski, Król szachowy, Drewniaczek Pinokio, Królowa śniegu, Krawiec Niteczka, Dziewczynka z zapałkami. Do dorosłych adresowany był Mistrz Piotr Pathelin oraz Szopka polityczna autorstwa m.in. Mariana Załuckiego i Józefa Ponityckiego (1956, według Bolesława Surówki o jej sukcesie zadecydowały „fenomenalne lalki” autorstwa Glattego). Po upaństwowieniu Teatru Ateneum we wrześniu 1958 został odwołany ze stanowiska dyrektora.
Pracował też w innych teatrach np. w 1946 zaprojektował lalki do szopki A. Baumgartena i W. Szewczyka na otwarcie Teatru Miniatur Syrena w Katowicach. Był cenionym scenografem w Operze Śląskiej w Bytomiu, a jego projekty, np. do oper Don Pasquale (1948), Uprowadzenie z seraju (1950) i baletu Fontanna Bachczyseraju (1951), cechowała
świeżość pomysłu, lapidarna zwięzłość ujęcia, duża siła wyrazu, wyrobiony smak estetyczny
(Adolf Dygacz).
Na początku lat 50. uczył scenografii w Państwowej Szkole Instruktorów Teatru Ochotniczego w Katowicach.
Działał w amatorskim ruchu teatralnym, w Katowicach w Wojewódzkim Domu Kultury w 1953 wystawił Pantofelek Din, a w Pałacu Młodzieży Bocianiątko. Pracował także w Domu kultury na terenie województwa katowickiego, współpracował z ARTOS-em i Państwowym Przedsiębiorstwem Imprez Estradowych. Największą pasją Glattego stały się lalki.
Był lalkarzem dawnego autoramentu. Wiele uwagi poświęcał konstrukcji lalek, często marionetek, [...] cieszył się ich kształtem i życiem
(Henryk Jurkowski).
Jego lalki, choć realistyczne, ale nie nazbyt dosłowne, były pełne humoru i dowcipu.
We wspomnieniach jawił się jako artysta bezgranicznie oddany sztuce, ale i tym wszystkim, którzy tej sztuce służyć chcieli. Nie liczył się wtedy z niczym, gotów do największych ofiar
i poświęceń
(Andrzej Linert).
Po rozstaniu z Teatrem Ateneum współpracował sporadycznie z amatorskim ruchem teatralnym jako scenograf. W 1959 został członkiem rzeczywistym Związku Polskich Artystów Plastyków. Odtąd uprawiał przede wszystkim malarstwo, głównie olejne, ale nieobce byty mu także inne techniki, np. akwarela, rysunek, linoryt. Brał udział w wystawach Związku Polskich Artystów Plastyków w Katowicach.
Bibliografia
Almanach 1984/85; Ateneum w Katowicach 1945–2005 (il.); 25 lat teatru Ateneum w Katowicach [Katowice 1970] (il.); 40 lat twórczości artystów plastyków województwa katowickiego. Katalog, Katowice 1985; Jankowski, Misiorny; Jurkowski: Moje pokolenie (cyt.); A. Linert: Juliusz Glatty, Katowice 1988 (Seria: Sylwetki Artystów Katowickich; cyt.); A. Linert: Na scenach Katowic 1945–1990, Katowice 1991; Opera Śląska 1945–55 (A. Dygocz), 35 lat Śląskiego Teatru Lalki i Aktora „Ateneum” w Katowicach. Katowice 1980; Waszkiel: Dzieje; Waszkiel: Dzieje 1945–2000; Czyn Młodych 1945 nr 47; Dz. Zach. 1956 nr 155; Wieczór 1956 nr 85 (il.): Arch. rodzinne córki, Aleksandry Pilch, Gliwice; Arch., T. Lalki i Aktora Ateneum Katowice; Zbiory G., Centrum Scenografii Pol., Muzeum Śląskie Katowice.
Ikonografia
J. Glatty: Autoportret, olej – T. Lalki i Aktora Ateneum Katowice oraz Autoportret, olej, deska, 1976 – własność A. Pilch, Gliwice; T. Dyniewski: Portret, karyk., rys., repr. Dz. Zach. (Wieczór) 1955 nr 246.
Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.
Biogram w Almanachu Sceny Polskiej
Juliusz Glatty (12 IV 1908 Lwów - 2 X 1984 Katowice), aktor, reż., scen., dyr. teatru. Z wykształcenia plastyk, w 1. 1945-58 był założycielem i dyr. T. L. i A. "Ateneum" w Katowicach, reżyserem i scenografem przedstawień dla dzieci i dorosłych, w których sam również występował (np. "Cyrk" Matwiejewa). Jako scen. współpracował też w l. 1948-51 z Operą Śląską w Bytomiu (np. "Don Pasquale" Donizettiego, "Uprowadzenie z Seraju" Mozarta, "Fontanna Bachczyseraju" Asafiewa). Źródło: Almanach sceny polskiej 1984/1985. Tom XXVI. Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe - Warszawa 1989.
