Osoby

CZEPIELÓWNA Zofia, zamężna Schiller (3 stycznia 1918 Lwów – 19 grudnia 1997 Gdynia),

śpiewaczka. 

Była córką Franciszka Czepiela, dyrektora banku w Złoczowie, i Eugenii z Krzyżaków; żoną inżyniera budowlanego Mariana Schillera (ślub w kwietniu 1940). Uczyła się w gimnazjum we Lwowie, i równocześnie od 1934 kształciła głos u L. Ułuchanowej, Adama Didura i Włodzimierza Kaczmara w prywatnym Konserwatorium A. Niementowskiej im. Szymanowskiego. W lwowskim Teatrze Wielkim 14 i 24 maja 1937 wystąpiła jako Inez w Faworycie, wystawionej przez klasę operową Didura i siłami Konserwatorium, a 7 czerwca 1938 śpiewała na popisie studenckim w sali Koła Literacko-Artystycznego i Kasyna; w recenzji podkreślono wtedy ujmujące brzmienie jej sopranu, staranną dykcję i dobrą aparycję.

Znalazła się w gronie solistów działu muzycznego Teatrów Miejskich we Lwowie, którego kierownictwo w sezonie 1938/39 sprawował Didur. W Strasznym dworze, danym 3 września 1938 na otwarcie Targów Wschodnich, wystąpiła w roli Hanny; potem śpiewała Zofię (Halka, 10 grudnia), Oskara (Bal maskowy, 19 stycznia 1939) i Musettę (Cyganeria, 18 lutego 1939). W „Wieku Nowym” winszował Czepielównie sukcesu w Balu maskowym Czesław Krzyżanowski:

Jej Oskar ma wprawdzie wdzięk kobiecy, lecz jest lekki, swawolny, sympatyczny, ujmujący, dramatycznie usprawiedliwiony. Piękny, przepojony młodością,

liryczno-dramatyczny sopran nagina się do koloratury więcej

z musu, niż z wrodzonych skłonności. W rezultacie kreacja, jak na pierwszy rok kariery śpiewaczej – nadzwyczajna. 

We Lwowie występowała też na koncertach i w Polskim Radiu. W 1939–41 i w sezonie 1944/45 była solistką Państwowego Ukraińskiego Akademickiego Teatru Opery i Baletu we Lwowie; śpiewała na tej scenie tytułową Halkę, Natalię (Cichy Don), Anninę (Traviata), Kapłankę (Aida), Arsenę (Baron cygański, czerwiec 1941). W okresie okupacji niemieckiej wystąpiła, wraz z innymi artystami, w „wieczorach kolęd i pastorałek” 18 i 25 stycznia oraz 1 lutego 1942, organizowanych przez Polski Komitet Opieki (PKOp.) w Katedrze Ormiańskiej.

Dnia 30 września 1945 wyruszyła ze Lwowa z polskim „transportem repatriacyjnym” i 6 października 1945 przybyła na Śląsk. W Krakowie, 3 sierpnia 1946 śpiewała partię tytułową w Tosce, inaugurującej działalność Opery Towarzystwa Przyjaciół Opery (towarzystwo Opery Bierdiajewa) i w sezonie 1946/47 występowała  tu jako Halka oraz Małgorzata w Fauście, zaś 5 i 6 lipca 1947 gościnnie jako Halka we Wrocławiu. W sezonie 1947/48 nadal śpiewała w Krakowie (Cho-cho-san w Madame Butterfly, Neddę w Pajacach), a równocześnie była solistką Opery Katowickiej w Bytomiu, gdzie poza Cho-cho-san kreowała Małgorzatę, Halkę i Aidę, a latem 1948 była z tym zespołem na występach we Wrocławiu z okazji Wystawy Ziem Odzyskanych i Światowego Kongresu Intelektualistów (wystąpiła jako Aida i Halka). W 1948 została zaangażowana do Opery Poznańskiej i do 1954 występowała tu m.in. jako: Halka, Balladyna (Goplana), Cho-cho-san – wszystkie w 1949, Marta (Niziny, 1950), Anna (Bunt żaków, 1952). 

W Madame Butterfly do dziś dnia trudno zapomnieć kreacji

Zofii Czepielówny, fascynującej żywiołową bezpośredniością przeżycia i szlachetnym brzmieniem sopranu,

wspominał Kazimierz Nowowiejski. 

Występowała również na koncertach artystów operowych, np. 2 kwietnia 1950 w programie muzyki lekkiej na rzecz Towarzystwa Burs i Stypendiów w auli Uniwersytetu Poznańskiego. W sezonie 1949/50 była też solistką Opery we Wrocławiu, gdzie śpiewała role tytułowe w Halce i Tosce. O jej Halce tak pisał wtedy Wojciech Dzieduszycki: 

Nie wiadomo, co bardziej podziwiać: piękny głos o szlachetnej barwie, którym włada z dużą lekkością, muzykalność, czy wybitne zdolności aktorskie;

w swą Halkę włożyła wiele prostoty, ciepła i dramatycznego wyrazu. 

Po występie gościnnym w Gdańsku w 1953 w rolach Cho-cho-san i Tatiany (Eugeniusz Oniegin), od 1954 do końca 1975 należała do zespołu solistek Opery Bałtyckiej. Wzięła tu udział w prapremierze Krakatuka (w roli Matki, 30 grudnia 1956), śpiewała Halkę, a potem Ellen w polskiej premierze opery Peter Grimes (25 września 1958; prezentowana też na międzynarodowym Festiwalu Muzyki Współczesnej „Warszawska Jesień”) i Amneris (Aida; premiera 17 grudnia 1960 na 10-lecie Opery Bałtyckiej). Wyjeżdżała na występy do Warszawy (10 i 12 maja 1956; role tytułowe Halki i Toski) i do Wrocławia (Tatiana w Eugeniuszu Onieginie, 24 października 1957). Dnia 22 czerwca 1957, w wystawionym na jubileusz Stefana Beliny-Skupiewskiego w Gdańsku Strasznym dworze, wykonała partię Cześnikowej.

Miała mocny głos o rozległej skali oraz ciemnej, szczególnej barwie i przeszła stopniowo do mezzosopranowych partii repertuaru klasycznego, takich jak: Magdalena (Rigoletto, 1962), tytułowa Carmen (1963), Pani Reich (Wesołe kumoszki z Windsoru, 1964), Czipra (Baron cygański, 1965), Emilia (Otello, 1967), Berta (Cyrulik sewilski, 1968), Cześnikowa (Straszny dwór), Azucena (Trubadur, 1969), Wdowa (Goplana, 1971). Do stworzonych w Gdańsku udanych ról Czepielówny w dziełach współczesnych, należała np. Dorota z Płomieni (prapremiera 14 października 1966), a wyróżniła się też jej Baba Turek w polskiej premierze Żywota rozpustnika (26 lutego 1965) – odtwarzając

groteskową postać brodatej małżonki głównego bohatera, dzięki fascynującemu, charakterystycznemu głosowi umiała trafić we właściwy odcień niesamowitości,

pisał Ludwik Erhardt. Śpiewała gościnnie w Operze w Krakowie (Cho-cho-san, 1956–59). W 1961–63 czterokrotnie wystąpiła w Operze w Poznaniu jako Santuzza (Rycerskość wieśniacza) i Amneris (Aida). Ostatnią jej rolą premierową w Operze Bałtyckiej była Palmatyka (Student żebrak, 1973). Wystąpiła jeszcze w Teatrze Muzycznym w Gdyni w roli Dolores Santa Cruz, we wznowieniu kubańskiej zarzueli Cecilia Valdes (2 lutego 1974).

Od 1 stycznia 1976 przeszła na emeryturę. Od 1973 do czerwca 1997 pracowała jako pedagog w Studiu Wokalno-Aktorskim przy Teatrze Muzycznym w Gdyni. 

Bibliografia

Dachtera: Opera Wrocł. 1945–95 (W. Dzieduszycki s. 28); Gdańsk teatralny; G. Hryciuk: Gazeta Lwowska 1941–1944, Wrocław 1992; Jankowski, Misiorny; Kaczyński: Dzieje „Halki”; Komorowska: Kronika t. muz. 1944–89; Komorowska: Za kurtyną lat; Lachowicz: Dwadzieścia lat; L. Mazepa: Adam Didur we Lwowie, Wrocław 2002 s. 139–155, 192–199, 224–249 (Cz. Krzyżanowski s. 238); Nowowiejski: Pod zielonym Pegazem; Opera Bałtycka (w 25-lecie istnienia): Opera Pozn. 1919–69 s. 163 (il.); Opera w Poznaniu. 75 lat (il.); 15 lat Opery w Warszawie; Pół wieku Opery Śląskiej 1945–2000 (il. na s. 52); Premiery T. Muzycznego w Gdyni 1958–89; Świtała; Żędzianowska: Pro memoria (il.); Dz. Pol. 1938 (15 XII), 1939 (24 I, 22 II); Głos Wybrz. 1997 nr 291; Ilustr. Gon. Wiecz. 1937 (19 V); Kur. Warsz. 1938 nr 259, 350, 1939 nr 63; Pam. Teatr. 1997 z. 1–4 s. 709; Ruch Muz. 1965 nr 8 (L. Erhardt); Scena Lwow. 1938/39 z. 2 s. 8; Wiek Nowy 1938 (10 VI, 13 XII), 1939 (22 I, 22 II); Akta, ZASP; Programy, MTWarszawa; M. Brzeźniak: Z Katedry Ormiańskiej do Opery Śląskiej, mps w archiwum redakcji miesięcznika „Śląsk”; Almanach 1944–59. 

Ikonografia

Fot. – IS PAN, MTWarszawa.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.