Zofia Grabińska
GRABIŃSKA Zofia, zamężna Wiśniewska (12 maja 1922 Warszawa – 3 września 1994 Warszawa),
aktorka.
Była córką Wacława Grabińskiego i Jadwigi z Pliszków; żoną piosenkarza Tadeusza Wiśniewskiego (ślub w 1949 w Gdańsku). Debiutowała w latach 30. w przedstawieniach dla dzieci, organizowanych przez Tymoteusza Ortyma w Warszawie. W sezonie 1934/35, grając Ludwisię (Chory z urojenia) w warszawskim Teatrze Aktora, zwróciła uwagę recenzentów wyjątkowymi w tym wieku predyspozycjami i talentem aktorskim. Brała udział w występach zespołu Ateneum z tą sztuką, m.in. w Poznaniu, Łodzi i Krakowie (lipiec–sierpień 1935), śpiewała w programach rewiowych w kinoteatrach, nadal brała udział w przedstawieniach Ortyma, np. 16 stycznia 1938 w sali Cyrulika Warszawskiego jako Córka Pyszałkowskiej (Kopciuszek).
W latach II wojny światowej i okupacji niemieckiej uczyła się śpiewu na prywatnych lekcjach, występowała w jawnych teatrach warszawskich: Variété, Kometa, Nowości, Rozmaitości, Jar, Bohema, gdzie w 1944 zastąpiła Stefanię Górską w roli Kazia (Żołnierz królowej Madagaskaru). Dnia 12 sierpnia 1944 została wywieziona do obozu koncentracyjnego Auschwitz, gdzie była do jego wyzwolenia.
W okresie powojennym występowała w teatrach rewiowych i muzycznych, początkowo w Krakowie, m.in. na scenie Teatru Bagatela w przedstawieniach pod kierownictwem Jerzego Gerta, potem w Warszawie, gdzie w 1947 rolę Kazia powierzył jej Janusz Warnecki, w spektaklu przygotowanym w Teatrze Muzycznym Domu Wojska Polskiego. Odniosła sukces, „tworząc małe arcydziełko”, ocenił występujący z nią Ludwik Sempoliński;
dała się porwać przede wszystkim zewnętrznej, gwałtownej ruchliwości Kazia – zdobyła się przy tym na kilka bardzo ciekawych interpretacji ruchów i gestów małego chłopca. Również głosowo udało jej się dobrze opanować tę rolę
(Edward Csató).
W sezonie 1947/48 występowała w teatrze rewiowym Wróbelek Warszawski, a 5 listopada 1947 w sali Romy na koncercie jubileuszowym kompozytora Zygmunta Karasińskiego (pt. Cała Warszawa), w sezonie 1948/49 w Miejskim Teatrze Rozmaitości.
W maju 1949 opuściła Warszawę, zaproszona przez Sempolińskiego do swej popisowej roli Kazia, w kolejnej realizacji Żołnierza w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku i w Gdyni, gdzie powtórzyła sukces warszawski. W sezonach 1949/50 i 1950/51 była aktorką Teatru Miejskiego w Świdnicy; zagrała role: Maszeńki (Młodość zwycięża), Justysi (Mąż i żona), Antosi (Jadzia wdowa) i Krystyny (Dobry człowiek). W sezonach 1952/53–1958/59 występowała w Teatrze Syrena w Warszawie, w 1954 gościnnie w łódzkim Teatrze Satyryków, w 1954/55 w warszawskim Teatrze Kleks, a od kwietnia 1956 i w 1956/57, 1957/58 w Teatrze Satyry Buffo (w inauguracyjnym Strwożeniu światka, 17 kwietnia 1956, Dziejach grzechów i Naszym jajku). Przez wiele lat współpracowała z Estradą Warszawską, śpiewała popularne przeboje (np. Paryskiego gawrosza) na koncertach i w Polskim Radiu. Występowała gościnnie na scenach warszawskich: w sezonie 1965/66 w Teatrze Dramatycznym w roli Pieśniarki (Quiz), w sezonie 1980/81 w Teatrze na Woli w roli Kasjerki (Pralnia), w 1983/84–1985/86 tamże w roli Ekspertki (Rozmowy przy wycinaniu lasu), a w 1986/87–1989/90 w Teatrze Kwadrat jako Kura (Fifty-fifty). Grała epizody w filmach i telewizyjnych serialach.
Była aktorką charakterystyczną: mała, filigranowa z twarzą lalki – pucołowatą, z dołeczkami i okrągłymi, jakby wiecznie zdziwionymi oczami, grała z wdziękiem role młodych dziewcząt, ale w miarę upływu lat emploi Grabińskiej coraz bardziej ograniczało zakres odpowiednich dla niej ról.
Bibliografia
Almanach 1994/95; Boy: Pisma t. 28; Csató: Interpretacje; Kalejdoskop estradowy; Krasiński: Teatr Jaracza; Michalski: Piosenka (il.); Misiorny: Teatry Ziem Zachodnich (tu błędnie połączona z Z. Grabiańską); Mościcki: Teatry 1944–45; Parnell: Moje życie; Rendez-vous z Syreną; Sadowy: Teatr, plotki, aktorzy s. 49, 58–59; Sempoliński: Druga połowa (w indeksie pominięto s. 174–175, 215); Szczepkowska: 20 lat t. na Wybrzeżu; Gaz. Wyb. 1994 nr 219; Pam. Teatr. 1963 z. 1–4 s. 188, 193; Światowid 1935 nr 127; Więź 1994 nr 11; Afisze, Uniw. w Poznaniu; Afisze i programy, IS PAN, Akta (fot.), ZASP; Almanach 1944–59; www.auschwitz.org.pl; www.filmpolski.pl
Ikonografia
Fot. – Bibl. Nar., ITWarszawa.
Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.
