Osoby

GREY Marta, właściwie Marta Graj, zamężna Lekszycka (22 lutego 1929 Częstochowa – 1 marca 2000 Szczecin),

aktorka. 

Była córką Jana Graja i Katarzyny z Jędrzejowskich; żoną aktora Michała Lekszyckiego. W 1947–49 pracowała  jako urzędniczka w Stoczni Gdańskiej i kończyła równocześnie szkołę średnią w Gdańsku; maturę zdała w 1948. Około 1950 rozpoczęła studia w Państwowej Wyższej Szkole Aktorskiej w Krakowie, ale ich nie skończyła, wyjechała do Częstochowy, gdzie uczyła się w Studiu Dramatycznym przy Teatrach Dramatycznych. 

Po rozwiązaniu Studia, w 1952 zaangażowała się na kilka miesięcy do zespołu Wojewódzkiego Ludowego Teatru Objazdowego w Łodzi (od 1953 Teatr Ziemi Łódzkiej). W 1954–56 występowała w Teatrze Wybrzeże w Gdańsku, np. jako Amparo (Mariana Pineda) i Gość (Ptak). W 1955 w Krakowie zdała eksternistyczny egzamin aktorski. W 1956–58 w Teatrze Popularnym w Grudziądzu zagrała w kilku dramatach główne bohaterki, np.: tytułową Balladynę, Violę (Wieczór Trzech Króli), Annę Jaskrowiczównę (Grzech) i H. Kamiński zaliczył ją do „wąskiej grupy aktorów”, która na tej scenie „zapisała swą obecność szeregiem kreacji i dobrych ról”. W sezonach 1958/59 i 1959/60 należała do zespołu Teatru im. Osterwy w Lublinie, a w 1960/61–1964/65 Teatru Ludowego w Nowej Hucie, gdzie grała niewiele, np.: Lulu (Bar Wszystkich Świętych), Fenię (Burzliwe życie  Lejzorka Rojtszwańca) i Elenę (Człowiek z gestem). 

W sezonie 1966/67 występowała w Teatrze im. Siemaszkowej w Rzeszowie jako Masza (Trzy siostry), według Krystyny Świerczewskiej, „dyskusyjnie”: była tragiczna o ulotnym wdzięku i głosie rozpieszczonego dziecka, a nie „gniewna, deptająca uświęcone obyczaje”; miała jednak w tej roli bardzo dobrą niemą scenę rozpaczy w finale. Od sezonu 1967/68 do końca 1969/70, była aktorką Teatru Polskiego w Bielsku-Białej, a potem wyjechała do Szczecina, gdzie od 1970/71 do końca 1976 grała w Teatrach Dramatycznych, m.in.: Gertrudę (Hamlet), Marię Ludwikę (Cyd), Annę Szylling (Śmierć Kopernika), Wandę Ogrodzką (Grzech), Tatianę Cwietkową (Człowiek znikąd), Paulę (Zabawa w koty), Pelagię Fiłatownę (Sytuacja). Od 1 stycznia 1977 do końca sezonu 1978/79, była tu w zespole usamodzielnionego Teatru Polskiego, a na kolejny 1979/80, przeniosła się do elbląskiego Teatru Dramatycznego, gdzie zagrała np. Hrabinę Respektową (Fantazy) oraz Bolcię (Sowy). 

Potem wróciła na stałe do Szczecina i od sezonu 1980/81 do emerytury, to jest do września 1990, była aktorką Teatru Współczesnego. Występowała w wielu rolach drugoplanowych i epizodycznych, głównie w reżyserii Ryszarda Majora, takich, jak: Matka Albertynki (Operetka), Zły Duch-Dziewica (Nie-Boska komedia), Matka Belisy (Miłość don Perlimplina do Belisy w jego ogrodzie), Tituba (Czarownice z Salem), Matka (Białe małżeństwo), Despotis Helena (W mrokach złotego pałacu), Pani Ochołowska (Opętani), Matka Maria Jakubowicz (Tyle wiatru wokoło). 

Miała ładną twarz o cygańskich rysach, odziedziczonych po ojcu, była dość tęga, mówiła z lekkim zaśpiewem, być może dlatego nie powierzano jej ważnych ról. W Szczecinie, gdzie grała najdłużej, była aktorką lubianą i popularną. 

Bibliografia

Almanach 1999/2000; Jego siła; Linert: T. w Bielsku-Białej 1945–2000; 50 lat T. Ludowego w Nowej Hucie 1955–2005; Sośnicki: 40 lat; Szczepkowska: 20 lat t. na Wybrzeżu; Szczecin teatralny (il.); Świerczewska s. 63, il. nr 7; Z dziejów teatru w Grudziądzu s. 108–110 (H. Kamiński); Akta: T. Współczesny Szczecin i ZASP (fot.); Akt zgonu nr 901/2000, Arch. USC Szczecin; Programy, wycinki prasowe, IS PAN; Almanach 1944–59. 

Ikonografia

Fot. – Blbl. Nar., IS PAN, ITWarszawa.

Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.