Maria Bystrzyńska-Rosłan
BYSTRZYŃSKA Maria, zamężna Rosłan (2 lipca 1890 Hrubieszów – 11 kwietnia 1984 Poznań),
aktorka.
Była córką Wiktora i Stefanii Bystrzyńskich, bratanicą aktora Włodzimierza Sobiesława, właściwie Bystrzyńskiego (zob. t. 1); żoną aktora Bolesława Rosłana (zob. t. 1). W 1910–13 uczyła się w Szkole Aplikacyjnej przy Warszawskich Teatrach Rządowych w Warszawie i na egzaminie publicznym 22 czerwca 1913 wystąpiła we fragmentach sztuk w rolach Księżniczki (Sen srebrny Salomei) i Laury (Pierwiosnki). W 1916 grała w Teatrze Praskim w Warszawie, m.in. Służącą (W okopach), Stróżkę (Popychadło), Krzysię (Hajduczek). Latem 1917 występowała w zespołach objazdowych, m.in. w Kielcach i Płocku, w sezonie 1918/19 w Teatrze im. Staszica w Warszawie, np. w Konfederatach barskich oraz Krzyżakach.
W sezonie 1919/20 była w zespole plebiscytowym Ludwika Dybizbańskiego, z którym występowała w objeździe, a od stycznia 1920 w stałym teatrze w Bydgoszczy. W sezonie. 1920/21 grała w Teatrze Polskim w Łodzi, w 1921/22 w Teatrze Polskim i Małym w Warszawie, gdzie wystąpiła np. jako Nike spod Termopil (Noc listopadowa), Jadwiga (Głuszec). Później brała udział w objazdach zespołu Kazimierza Junoszy Stępowskiego, m.in. w Lublinie i Kutnie. W sezonie 1924/25 grała w Teatrze Miejskim w Grudziądzu (określano ją wtedy jako „utalentowaną artystkę”), w 1925/26 (i zapewne 1926/27) w Teatrze im. Fredry w Warszawie, np. Hankę (Moralność pani Dulskiej). W 1927–29 występowała w Teatrze Miejskim w Lublinie, np. jako: Mammea (Irydion), Hestia (Wyzwolenie), Ola (Sekretarka pana prezesa), Pani Vauban (Pani Walewska), Gertruda (Hamlet). W 1929–31 należała do zespołu Teatru Objazdowego Samorządów Województwa Białostockiego z siedzibą w Grodnie. W 1931–35 występowała w zespołach objazdowych, m.in. Karola Adwentowicza i Ireny Solskiej, angażowała się też do niewielkich ról w prowadzonym przez Solską w 1932–33 Teatrze im. Żeromskiego w Warszawie. W sezonie 1935/36 grała Alinę (Budowniczy Solness) w warszawskim Teatrze Kameralnym.
W sezonie 1936/37 i 1937/38 byk aktorką Teatru Polskiego w Poznaniu, gdzie zagrała takie role, jak: Baronowa Pitart (Pan Topaz), Panna Morot (Testament), Zofia (Wiosna w domu), Księżna (Niezwykła transakcja), Mary (Pierwsza pani Selby), Julia (Dowód osobisty), Baronowa Thal (Człowiek pod mostem). W sezonie 1938/39 należała do zespołu Teatru Miejskiego w Bydgoszczy i grała Salome (Judasz z Kariothu), Deborę (Subretka), Amelię (Dom wariatów), Désiré (Róża Stambułu); została tu także zaangażowana na sezon 1939/40.
W czasie II wojny światowej i okupacji niemieckiej pracowała w gospodarstwie we wsi Marianowo koło Ostrowi Mazowieckiej.
Po wojnie wróciła do Teatru Miejskiego w Bydgoszczy i występowała tu w sezonie 1945/46 i 1946/47. W sezonie 1947/48 grała w Teatrze Powszechnym Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego w Krakowie, w 1948/49 w Teatrze Śląskim w Katowicach, a w 1949/50–1959/60 byk aktorką Teatrów Dramatycznych w Poznaniu. W 1951/52 występowała gościnnie w Teatrze im. Fredry w Gnieźnie w roli Pani Higgins (Pigmalion). Jej role z tych lat to np.: Pani Dyndalska (Damy i huzary, 1946), Mirska (Klub kawalerów, 1948), Oksana (Makar Dubrawa, 1949), Dulska (Moralność pani Dulskiej, 1953), Maria Łanowa (Dom kobiet, 1954), Pani Grandet (Eugenia Grandet, 1954), Eleonora (Cyd, 1956), Leokadia (Oj mężczyźni, mężczyźni, 1958), Babcia (Woyzeck, 1959).
Jubileusz 40-lecia pracy artystycznej obchodziła 24 maja 1960 w Teatrze Polskim. Od 1 sierpnia do 31 października 1961 była zaangażowana w Teatrze im. Osterwy w Gorzowie Wielkopolskim, gdzie grała Piastunkę w Antygonie Sofoklesa. Występowała jeszcze w zespołach Państwowego Przedsiębiorstwa Imprez Estradowych; w sezonie 1962/63 w Teatrze Rozmaitości jako Wróblewska (Ruchome piaski) i w sezonie 1964/65 w Teatrze „5” jako pani Rosemode (Niebezpieczne związki).
Wspomnienie o Bystrzyńskiej pozostawił Adam Grzymała-Siedlecki:
Cicha, dobrotliwa, dystyngowanie grzeczna, nie czująca się na siłach walczyć z teatralnymi stajenkami Augiasza, czyni co może. Widzi się ją w powszechnym i perpetualnym chaosie tyle tylko, ile to jest niezbędne, i ani minuty dłużej, niż tego wymaga próba czy przedstawienie. Jako artystka daje zawsze całemu zespołowi przykład pracy i obowiązkowości. Niemały poczet ról charakterystycznych oddała umiejętnie, a niejednokrotnie tak bywało, że przez nią odtwarzana figura zwracała uwagę widzów. Dzieje się to niemal zawsze, gdy gra kobiety szlachetne, zacne matki, wszelką pozytywną odmianę rodzaju białogłowskiego.
Bibliografia
Almanach 1983/84; Almanach sceny bydg. 1920–90; Boy; Pisma t. 26; Hahn: Shakespeare w Polsce; Fallek: Z dziejów; Formanowicz; Grzymała-Siedlecki: Świat aktorski; Konarska-Pabiniak: Repertuar; Kruk: T. w Lublinie 1918–39; Linert: T. Śląski; Lorentowicz: T. Polski; Sikorski: Szkoła Aplikacyjna s. 61, 76; T. Polski w Poznaniu 1875–1975 (il.); Wilski; Szkolnictwo; Z dziejów t. w Grudziądzu; Ekran i Scena 1924 nr 14; Gaz. Biał. 1931 nr 98; Głos Lub. 1922 nr 271; Głos Wielk. 1984 nr 89; Kur. Warsz. 1918 nr 223, 1925 nr 302, 1935 nr 315, 352, 1938 nr 238; Prz. Teatr. i Kinematogr. 1922 nr 26/27, 1924 nr 16 (cyt.); Teatr i Kino 1922 nr 25, 26; Tyg. Kutnowski 1922 (3 IX); Afisze, Uniw. w Poznaniu; Akt zgonu nr 2189/1984, Arch. USC Poznań; Akta (fot.), ZASP; Garlicka: Życie teatr. przedmieść; Straus: Repertuar 1915–16; Wosiek: Teatry objazdowe; Almanach 1944–59.
Ikonografia
Fot. – Bibl. Nar., IS PAN, NAC.
Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.
Biogram w Almanachu Sceny Polskiej
Maria Bystrzyńska, zam. Rosłan (2 VII 1890 Hrubieszów - 11 IV 1984 Poznań), aktorka. W l. 1910-13 uczęszczała do Szkoły Aplikacyjnej w Warszawie, a po jej ukończeniu grała na scenach warsz., m. in. w T. Rozmaitości. W lecie 1917 z zespołem aktorów tego t., pod kier. Stanisławy Lubicz-Sarnowskiej występowała w Kielcach i Płocku, następnie znów w Warszawie: w l. 1917-18 w T. Praskim, 1918-19 w T. im. Staszica, 1919-20 w zespole Ludwika Dybizbańskiego w objeździe, a potem pod jego dyr. w stałym t. w Bydgoszczy. Na sez. 1920/21 została zaangażowana do T. Miejskiego w Łodzi. Po powrocie do Warszawy grała dorywczo, np. w 1922 w T. Małym (Jadwiga w "Głuszcu" Krzywoszewskiego). W sez. 1924/25 była w zespole T. Miejskiego w Grudziądzu, 1925-27 w T.im. Fredry w Warszawie, 1927-29 w T. Miejskim w Lublinie, 1929-32 w Grodnie i Poznaniu (T. Nowy), w 1. 1932-36 w T. im. Żeromskiego, potem w T. Kameralnym w Warszawie, 1336-38 w T. Polskim w Poznaniu. Na sez. 1938/39 przeszła do zespołu T. Miejskiego w Bydgoszczy i miała tu pozostać również w sez. 1939/40. Ostatecznie na scenę bydgoską wróciła w 1945. Po dwóch sezonach zaangażowała się do T. Powszechnego TUR w Krakowie (1947/48), następnie do T. im. Wyspiańskiego w Katowicach (1948/49). W 1. 1949-60 grała w T. Polskim w Poznaniu. 24 V 60 obchodziła tu jubileusz 40-lecia pracy art. Od 1 VIII do 31 X 61 grała w T. im. Osterwy w Gorzowie, w sez. 1962/63 (od 1 II) w T. Rozmaitości PPIE w Poznaniu. W następnych l., mimo zaawansowanego wieku współpracowała jeszcze sporadycznie ze scenami pozn., np. z Teatrem "5" PPIE (sez. 1964/65), z T. Polskim (sez. 1963/69). W okresie przedwojennym grała takie role, jak Hanka ("Moralność pani Dulskiej" Zapolskiej), Nike spod Termopil ("Noc listopadowa" Wyspiańskiego), Hestia ("Wyzwolenie" Wyspiańskiego), Gertruda ("Hamlet" Shakespeare'a), Debora ("Subretka" Devala), Pani Solness ("Budowniczy Solness" Ibsena), po wojnie zaś m. in. Piastunkę ("Antygona" Sofoklesa), Wróblewską ("Ruchome piaski" Choynowskiego), Panią de Rosemonde ("Niebezpieczne związki" de Laclosa), Oksanę ("Makar Dubrawa" Korniejczuka). Źródło: Almanach Sceny Polskiej 1983/84. Tom XXV. Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe - Warszawa 1987.
