Irena Dehnel-Guzowska
DEHNELÓWNA Irena, zamężna Guzowska, także Engbender (20 marca 1906 Petersburg – 29 sierpnia 1977 Warszawa),
aktorka.
Była córką Władysława Dehnela i Heleny z Wyszyńskich; żoną Tadeusza Guzowskiego (ślub 14 kwietnia 1936 w Warszawie, rozwód w 1951). W 1924 ukończyła Gimnazjum im. Henryka Jordana we Lwowie, gdzie należała do koła dramatycznego i 5 kwietnia tego roku wystąpiła w roli Amelii (Mazepa), w przedstawieniu szkolnym pokazanym na scenie lwowskiej Teatru Małego. Po ukończeniu gimnazjum, według własnej relacji, zaczęła studia na Uniwersytecie Jana Kazimierza i równocześnie uczyła się w lwowskiej Szkole Dramatycznej (do 1925).
Od marca do lipca 1925 grała w Teatrze Wielkim, Małym i Nowości we Lwowie, np.: Pokojówkę (Twórca; był to zapewne jej debiut), potem kilka ról Pokojówek, np. w Wielkiej księżnej i chłopcu hotelowym, Sonacie Kreutzerowskiej i Tańcu śmierci oraz Ewę (Grzebień szyldkretowy). W sezonie 1925/26 występowała w Teatrze Polskim w Katowicach, m.in. w rolach: Jagi (Spadkobierca), Zenobii (Pan naczelnik to ja), Sabiny (Dzierżawca z Olesiowa), May (Świerszcz za kominem). W sezonie 1926/27 wymieniana była na listach członków-kandydatów Związku Artystów Scen Polskich.
W sezonach 1927/28 i 1928/29 grała w Teatrze Miejskim w Bydgoszczy, m.in.: Annę (Jedyny ratunek), Matyldę (Wielki człowiek do małych interesów), Renę (Rzeczywistość), Magdę (Nie ożenię się). W sezonie 1929/30 występowała w Łodzi, w Teatrze Popularnym i Kameralnym, gdzie reżyserowała Księżniczkę na ziarnku grochu (premiera 21 kwietnia 1930). Później przeniosła się do Warszawy. W sezonie 1931/32 występowała w Teatrze Ateneum, np. jako Rozalka (Śmierć Dantona), Zuzia (Damy i huzary), Żelazna (Panna Maliczewska), w 1932/33 i 1934/35 w Teatrze Kameralnym, np. jako Maria (Zabawka), Jolanta (Pokój nr 17 na III piętrze) oraz w sztukach Dziewczęta w mundurkach i To więcej niż miłość.
Od jesieni 1930 pracowała też w Polskim Radiu, brała udział w słuchowiskach, reżyserowała, zajmowała się radiofonizacją, była autorką słuchowisk, np. Hanka szuka drogi do szczęścia (1934), Dwa okna na piątym piętrze (1935). W dniu 26 listopada 1935 wzięła udział w konferencji literackiej w Polskim Radiu (obok m.in. Antoniego Słonimskiego, Jana Parandowskiego, Karola Irzykowskiego, Marii Kuncewicz). W radiu pracowała do 1939.
Lata II wojny światowej i okupacji niemieckiej przeżyła w Warszawie, pracowała w kawiarni-barze „Pod Znachorem”. Po wojnie mieszkała początkowo w Krakowie, potem w Warszawie. Do pracy w radiu ani w teatrze nie wróciła.
Bibliografia
Adwentowicz: Wspominki; Almanach sceny bydg. 1920–90; Boy: Pisma t. 25; Formanowicz; Krasiński: Teatr Jaracza; Kwiatkowski: Tu PR Warszawa; Nawrat: Repertuar; Radio-informator. Kalendarz-przewodnik radiosłuchacza na rok 1939 pod red. E. Świerczewskiego, Warszawa 1939 (il.); Sobański: Teatr Pol. na Śląsku (tu błędnie Englander); Kur. Warsz. 1927 nr 315, 352, 1928 nr 32, 93, 190, 1932 nr 316, 320, 1933 nr 35, 128, 1935 nr 114; Pam. Teatr. 1973 z. 3–4 s. 401, 430, 441, 443, 445, 447, 150, 452, 453, 476, 485, 487, 1980 z. 3–4 s. 458; Scena Pol. 1929 z. 5, 1930 z. 1; Życie Teatr. 1924 nr 14; Akt ślubu nr I–18/11/1936 i zgonu nr IV/1746/1977, Arch. USC Warszawa; Akta (fot.), ZASP; Hałabuda: Repertuar; Materiały, Red. SBTP IS PAN; Spis ZASP 1927, 1939 (tu Dehnelówna-Engbenderowa), 1949 (tu Dehnel-Guzowska, Engbender).
Ikonografia
Fot. – MTWarszawa.
Źródło: Słownik biograficzny teatru polskiego 1910–2000, t. III, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2017.
Zachowano konwencję bibliograficzną i część skrótów używanych w źródłowej publikacji.
