Przedstawienia

Les Miserables
Muzyka: Claude Michel Schonberg; libretto: Alain Boublil (wg powieści Wiktora Hugo "Nędznicy"); teksty piosenek: Herbert Kretzmer.
Prapremiera: Londyn 8 X 1985.
Premiera polska: Gdynia 30 VI 1989.
Francja w latach 1815-32. Jean Valjean, zwolniony warunkowo po dziewiętnastu latach ciężkich galer, na które został skazany za kradzież bochenka chleba, postanawia rozpocząć nowe, uczciwe życie. Mija osiem lat; Valjean stał się innym człowiekiem - pod przybranym nazwiskiem dorobił się własnej fabryki, a jego szlachetność i rozsądek sprawiły, że obrano go merem miasta Montreuil. Jedna z robotnic jego fabryki, matka nieślubnego dziecka, maltretowana przez majstra i towarzyszki pracy, wynędzniała i scho­rowana, wdaje się na ulicy w bójkę i zostaje aresztowana przez inspektora Javerta. Przypadkowy świadek, Valjean, ratuje ją od więzienia i zabiera do szpitala, gdzie umierającej kobiecie przyrzeka, że odszuka i zaopiekuje się jej córeczką, którą oddała w obce ręce, nie będąc w stanie jej utrzymać. Javert rozpoznał Valjeana; za drobną kradzież popełnioną tuż po zwolnieniu mógłby odesłać go z powrotem na galery, toteż Valjean, porzuciwszy cały swój dorobek, musi uciekać. Odnajduje córeczkę zmarłej kobiety, Cosettę, wykorzysty­waną przez chytre małżeństwo Thenardierów do pracy ponad siły, odkupuje od nich dziecko i zabiera z sobą do Paryża.
Minęło dalszych dziewięć lat. W Paryżu zamieszki na wieść o blis­kiej śmierci generała Lamarque - jedynego przedstawiciela władzy sprzyjającego biedakom; mały urwis, Gavroche, też bierze w nich udział. Ale paryska biedota to również niebezpieczne uliczne gangi; przywódcami jednego z nich są Thenardierowie. Ich córka, Eponina, kocha się w młodym studencie, Mariuszu, on jednak myśli tylko o ta­jemniczej, ukochanej dziewczynie, którą stracił z oczu; Eponina obiecuje mu pomóc w jej odnalezieniu, wie bowiem, że tą dziewczyną jest Cosetta. W dniu, w którym wybucha w Paryżu rewolta, Eponina - choć z rozdartym sercem - prowadzi Mariusza do Cosetty, przeszkadza też w napadzie gangu Thenardierów na dom Valjeana.
Cosetta z całą mocą odwzajemnia uczucie Mariusza, niestety - musi się z nim rozstać, Valjean bowiem dostrzegł, że ich dom obserwowany jest przez Javerta, a to znów oznacza dla niego konieczność ucieczki.
Tymczasem studenci budują barykadę. Mariusz korzystając z tego, że Eponina również przyłączyła się do powstania, prosi ją o dostar­czenie listu Cosetcie; zakochana dziewczyna spełnia to życzenie, lecz ginie wracając za barykadę. Przybywa do powstańców Valjean, próbując odnaleźć Mariusza; w ogólnym zamieszaniu ma szansę zabicia swego prześladowcy, Javerta, ale darowuje mu życie i pozwala odejść. Następnego ranka idąc po amunicję ginie Gavroche, a wkrótce upada całe powstanie. Na barykadzie pozostają dziesiątki zabitych. Valjean ucieka kanałami, ratując od śmierci nieprzytomnego, rannego Mariusza z rąk gangu Thenardierów, który okrada rannych i zabitych. Spotyka też ponownie Javerta - tym razem inspektor ma przewagę. Valjean prosi go jednak o chwilę zwłoki; przyrzeka oddać się w jego ręce, chce tylko donieść Mariusza do szpitala. Javert zgadza się; szlachetność Valjeana, tak odmienna od jego ślepej bezwzględności, załamuje go psychicznie - popełnia samobójstwo, skacząc w nurty rzeki.
Mariusz odzyskuje przytomność pod troskliwą opieką Cosetty. Nie wie, kto uratował go od śmierci przy barykadzie. Valjean opowiada mu o swojej przeszłości, zapewnia, że gdy odda mu Cosettę, usunie się, odejdzie, aby jego dawne życie nie rzucało cienia na ich szczęście... Odbywa się wesele Cosetty i Mariusza. Pojawiają się na nim Thenardierowie i usiłują szantażować Mariusza; mówią, że ojciec Cosetty jest przestępcą, mordercą, na dowód pokazują mu pierścień rzekomo ukradziony przez niego jednej z ofiar powstania. Mariusz rozpoznając swój pierścień dowiaduje się, kto wybawił go z rąk gangu Thenardierów, gdy leżał nieprzytomny; wraz z Cosetta przychodzą do Valjeana, który umierając opowiada także Cosetcie dzieje swego tragicznego życia...
Claude Michel Schonberg (ur. 1944) jest Francuzem pochodzenia węgierskiego. Uwagę zwrócił na siebie w roku 1973 musicalem "La Revolution Francaise", do libretta Alaina Boublila, wysta­wionym z ogromnym powodzeniem w wielkiej sali paryskiego Palais des Sports i dobrze sprzedającym się na płytach, chociaż praktycznie tylko na terenie Francji. Komponowane przez niego piosenki i muzyka filmowa również odnosiły jedynie lokalne sukcesy; podobnie było z pierwszą wersją "Les Miserables". To Boublil wpadł na niezwykły pomysł, aby potężną, epicką powieść Wiktora Hugo skondensować do formuły musicalu; libretto wspólnie z nim napisał młody poeta Jean-Marc Natel, a o muzykę poprosili Schonberga. Całość została ukończona w roku 1980, wystawiono ją w Paryżu, w reżyserii Roberta Hosseina, znowu w Palais des Sports; obejrzało ją ponad pół miliona widzów. Dwupłytowy album ze spektaklu sprzedano w kilkuset tysiącach egzemplarzy; przesłuchał go również Cameron Mackintosh, najwybitniejszy londyński producent musi­cali, i zainteresował się "Les Miserables" do tego stopnia, że za­proponował Schonbergowi i Boublilowi... generalną przeróbkę utworu, tak, aby można go było wystawić w angielskiej wersji w Londynie. Przede wszystkim wyszedł ze słusznego założenia, że zarówno historia Francji, jak i powieść Wiktora Hugo nie są na wyspie znane tak dobrze, jak we Francji, toteż treść musicalu trzeba uczynić bardziej czytelną, przejrzystą. Zażądał również dodania nowych piosenek, a skreślenia innych. Na autora angielskich tekstów wybrał Herberta Kretzmera, na reżysera - znakomitego Trevora Nunna, który z kolei dobrał sobie do współpracy Johna Cairo, a jednocześnie poddał pomysł, by wystawić "Les Miserables" w Londynie przy współpracy Royal Shakespeare Company, co nada­wało śmiałemu przedsięwzięciu inną, wyższą rangę.
Londyńska premiera odbyła się zatem w siedzibie RSC, w dużej, nowoczesnej sali Barbican, skąd po dwu miesiącach przeniesiono spektakl - już na długo - do Palace Theatre (własności Andrew Lloyda Webbera). A wkrótce potem "Les Miserables" (wszędzie - także i w Polsce - zachowuje się oryginalny tytuł) rozpoczęli triumfalną wędrówkę po całym świecie; premiery w Nowym Jorku, Tokio, Sydney, Tel-Awiwie, Toronto, Wiedniu, Los Angeles, Bostonie, Chicago, Oslo, Rejkiawiku, Osace, Budapeszcie itd. itd., potwierdzały sukces utworu. Również u nas, w Teatrze Muzycznym w Gdyni, "Les Miserables" - w przekładzie Andrzeja Jareckiego i Gustawa Gottesmana, a w reżyserii Jerzego Gruzy - stali się artystycznym wy­darzeniem.
Źródło: Przewodnik Operetkowy Lucjan Kydryński, PWM 1994

Ukryj streszczenie